“Apothekers moeten zelf therapeutische eiwitten gaan maken voor individuele patiënten. Alleen zo is het mogelijk personalized medicine betaalbaar te krijgen”. Dit is een uitspraak van de Utrechtse hoogleraar Huub Schellekens . ‘Wij gaan bij de medicijnen doen wat Uber heeft gedaan bij de taxi’s’, aldus Schellekens.
Oplossing
Waar gaat dit precies over? Deze bereiding van medicijnen door apotheken (magistrale bereiding) waar Schellekens voor pleit, zou de oplossing zijn om zowel onder de huidige geneesmiddelenwetgeving als onder het monopolie van de farmaceutische industrie uit te komen. Voor één patiënt tegelijk medicijnen maken, zonder voorraden aan te houden, is in principe toegestaan. Zelfs als er nog een octrooi op het geneesmiddel rust.
Maar waarom doen apothekers dat nu dan nog niet? Dat komt omdat het vervaardigen van medicijnen voor individuele patiënten veel duurder en bewerkelijker is dan medicijnen inkopen bij de farmaceutische industrie. En hoeveel apothekers hebben tegenwoordig nog de kennis en apparatuur in huis om zelf geneesmiddelen te maken?
Medicijnen afstemmen op genen
Dat Schellekens voor de productie van medicijnen naar de apothekers kijkt, is niet vreemd. Het besef groeit dat medicatie beter werkt als je deze afstemt op de genen van de patiënt. De doelgroep voor een bepaald medicijn wordt hierdoor kleiner en dat is minder interessant voor de farmaceutische industrie.
Apparaat zo groot als een koelkast
In het NRC sprak Schellekens over een ‘bio-nespresso-apparaat’. Zo’n apparaat zou ongeveer net zo groot zijn als een koelkast. In de apotheek kan men hiermee met minimale synthetische kennis eiwitten maken. Volgens Schellekens werkt een Belgische producent al samen met de TU Delft aan een ‘medicijnen-Nespresso’.
Mogelijkheden voor single-use?
Ik vraag me af of die Belgische producent en de TU Delft bij zo’n ‘bio-nespresso-apparaat’ ook denken aan single-use technologie. Door single-use componenten te gebruiken kunnen apothekers gemakkelijker processen afwisselen. Ideaal bij de productie van medicijnen op maat. Bij een traditionele opstelling van bijvoorbeeld staal en glas dien je zorgvuldig te reinigen tussen de verschillende productieprocessen door. Vervolgens moet de opstelling worden gesteriliseerd, opnieuw ingesteld en geijkt. Dit kost de apotheker volgens mij te veel tijd en tijdens deze werkzaamheden kan hij niet verder met de productie. Bij het gebruik van single-use hoef je alleen maar het single-use-gedeelte van de opstelling te vervangen en je kunt verder!
Veiligheid
Aan de veiligheid heeft Schellekens ook gedacht. Volgens hem zijn de risico’s van medicijnproductie door de apotheker niet groter dan bij de farmaceutische industrie. Bovendien kent de apotheker zijn patiënten goed. Het zal Schellekens dan ook aanspreken dat je met single-use componenten de kans op crosscontaminatie minimaliseert. Door het gebruik van complete closed molded-systemen breng je de risico's helemaal terug. In deze systemen zitten de onderdelen naadloos aan elkaar vast, waardoor er geen kans is op lekkage en contaminatie van het product.
Pilot
In Nature Biotechnology onthult Schellekens dat binnen de Universiteit Utrecht al een pilot loopt met eiwitten die in ziekenhuisapotheken worden bereid. Er zijn zelfs al zorgverzekeraars die het plan steunen. Nu brand ik toch wel van nieuwsgierigheid. Want hoewel ik nog veel vragen heb over een bio-nespresso-apparaat voor medicijnproductie op maat door apothekers, ben ik ervan overtuigd dat bij deze ontwikkeling single-use technologie een positieve rol kan spelen.
